علت پوسته پوسته شدن کف سر نوزادان چیست؟/کلاهک گهواره ای

چکیده :

عارضه کلاهک گهواره ای یک بیماری پوستی غیر التهابی است که در واقع نوعی بسیار شدید از شوره سر در نوزادان است که با پوسته پوسته شدن کف سر نوزاد مشخص می شود. هر چند کلاهک گهواره ای ظاهری ناخوشایند ایجاد می کند اما یک عارضه بی خطر در پوست سر می باشد که در میان نوزادان زیر هشت ماه بسیار رایج است. این عارضه اغلب با پوست خشک یا پوسته پوسته شدن سفید یا زرد رنگ کف سر طوری که شبیه شوره سر به نظر می آید خود را نشان می دهد که خیلی راحت نیز کنده نمی شود. باگذشت زمان، پوست سر شروع به پوسته‌شدن می‌کند به‌طوری‌که به‌راحتی کنده می‌شوند و اغلب همراه با این پوسته‌ها موی کودک نیز می‌ریزد. در مواردی کلاهک گهواره‌ای می‌تواند کل پوست سر کودک را تحت تأثیر قرار دهد. همچنین مواقعی پوسته‌شدن روی صورت، ابروها، گوش و بینی، ران‌ها و زیر بغل نیز در نوزاد ظاهر می‌شود که این موارد نیز درماتیت سبوره یا همان کلاهک گهواره‌ای نامیده می‌شود. این عارضه نه درد و نه خارش برای کودک شما ایجاد نمی کند و معمولاً در عرض چند ماه خود به خود برطرف می شود. در این بخش از مجله سلامت دکتر مهندس به بررسی کامل بیماری کلاهک گهواره ای و راه های درمان آن پرداخته می شود، پس با ما همراه باشید.

کلاهک گهواره ای چیست؟

کلاهک گهواره ای یا درماتیت سبوره ای (Cradle cap)، همان شوره سر در بزرگسالان و کودکان بزرگ تر می باشد که نوزادان دو هفته تا سه ماه اول پس از تولد را دچار می کند و معمولاً از 8 ماهگی به بعد در نوزادن مشاهده نمی شود. این عارضه بسیار شایع بوده و مشکلی را برای نوزاد ایجاد نمی کند. البته در کودکانی که دارای اگزما یا پوست بسیار خشک هستند کلاهک گهواره ای می تواند ایجاد ترک در پوست، خارش و ترشح مایع زرد رنگ نماید.

یک نکته اینکه کلاهک گهواره ای مسری نیست و نشانه ای از عدم سلامت کودک نیست. در اکثر موارد این مشکل خود به خود رفع می شود اما در موارد شدید یا ادامه دار بودن مشکل، می توان با تجویز پزشک از شامپو یا لوسیون های دارویی استفاده نمود. هرچند کلاهک گهواره‌ای ممکن است ناراحت‌کننده باشد اما به‌طور کلی بچه‌ها را ناراحت نمی‌کند.

علت ایجاد کلاهک گهواره ای چیست؟

هرچند علت ابتلا به این عارضه مشخص نیست اما آنچه که مشخص است اینکه کلاهک گهواره‌ای به علت ضعف سلامت و بهداشت یا آلرژی ایجاد نمی‌شود. تولید بیش از حد چربی پوست (سبوم) توسط غدد سبابه یا همان غدد تولید کننده چربی پوست اصلی ترین دلیل ایجاد این پوسته ها می باشد. البته برخی معتقدند هورمون‌هایی که نوزاد از مادر خود در پایان بارداری دریافت می‌کند، غده‌های تولیدکننده‌ی چربی (غدد سابروئیک) نوزاد را تحریک می‌کند.
البته شرایط محیطی هم می تواند در ایجاد آن اثرگذار باشد. بدن نوزاد طی دوازده ماه اول زندگی خود، در حال تطبیق با شرایط محیطی جدید است. در نتیجه، عدم تعادل بدن نوزاد با شرایط محیطی جدید می تواند بیماری کلاه گهواره را ایجاد کند.
عامل دیگر مخمر مالاسزیا که نوعی قارچ است که در پوست های چرب مستعد رشد می باشد. این عامل، شرایط پوسته ریزی سر را مهیا می سازد.
البته بعضی از عوامل مانند آب‌وهوای بد، پوست چرب، مشکلات یا ضعف سیستم ایمنی بدن، استرس و سایر اختلالات پوست می‌توانند احتمال ابتلا کودک به کلاهک گهواره‌ای را افزایش دهند.

علائم کلاهک گهواره ای

• پوسته پوسته شدن یا ایجاد پوسته های ضخیم روی سر (گاهی اوقات روی گوش، پلک، ابرو، بینی و اعضای دیگر نوزاد)
• پوست چرب یا خشک پوشیده شده با فلس های (پوسته های ورقه شده) زرد یا سفید رنگ
• پوسته ریزی کف سر (شوره سر)
• قرمزی خفیف کف سر در مواردی
• ریزش مو در مواردی (پس از رفع مشکل، مو مجدد رشد می کند)
عوارض مشابه می تواند در همین مقیاس بر روی گوش، پلک، بینی و کشاله ران نیز مشاهده شود.
 یک نکته اینکه ممکن است این مشکل با اگزمای اطفال اشتباه گرفته شود که البته تفاوت عمده بین دو ناراحتی این است که اگزما معمولاً باعث خارش قابل‌توجهی می‌شود.

چه زمانی باید به دکتر مراجعه کرد؟

• درمان های خانگی موفقیت آمیز نبوده.
• زمان زیادی است که کودک با شوره ها درگیر است.
• کودک در نواحی دچار درماتیت سبوره شده است که مو ندارد.
• شدید شدن راش ها و یا اینکه قسمت زیادی از بدن را پوشش می دهند.
• نواحی درگیر قرمز و سفت می شوند، یا مایع ترشح می شود و یا گرم است که می تواند نشانه عفونت باشد.
• سیستم ایمنی کودک ضعیف است و اگزما دارد.
• کودک دارای درماتیت سبوره است و اختلال رشد دارد.
• راش پوستی باعث خارش و ریزش مو می شود.

درمان کلاهک گهواره ای چگونه است؟

هرچند در بیشتر موارد کلاهک گهواره‌ای نیازی به درمان ندارد اما شاید شما بخواهید پوسته‌های سر کودک را رفع کنید. این کار معمولاً با شستشوی آرام پوست سر کودک با استفاده از انگشتان دست امکان‌پذیر است. موهای کودک را هر روز یک بار با شامپو ملایم کودک بشویید تا زمانی که پوسته‌های موجود کاملاً رفع شوند.
پس از آنکه پوسته‌ها ناپدید شدند، فقط دو بار در هفته شامپو کردن کافی است. قبل از آبکشی موی کودک بهتر است برای از بین بردن پوسته سر موهای او را با یک برس تمیز و نرم شانه کنید.
اگر پوسته‌ها به‌راحتی شسته نمی‌شوند مقدار کمی روغن بچه (از استفاده از روغن زیتون اجتناب کنید) را روی پوست سر کودک بمالید. اجازه دهید روغن روی پوست برای مدت چند دقیقه بماند سپس موهای کودک خود را به‌طور معمول برس و شامپو کنید. اطمینان حاصل کنید که هر بار روغن را کاملاً می‌شویید زیرا روغن بیش‌ از حد ممکن است سبب ایجاد پوسته و تشدید مشکل شود.
اگر شامپو معمولی به کودک کمک نمی‌کند، از پزشکتان درباره شامپوهای ضد شوره یا دارویی بدون نسخه بپرسید. این شامپوها حاوی مواد تشکیل‌دهنده مانند اسید سالیسیلیک، قیر زغال سنگ، روی، سلنیوم و کتوکونازول است که می‌تواند به رفع خشکی و پوسته‌پوسته شدن کمک کند. برخی از فرم‌های قوی‌تر این داروها نیاز به نسخه دارند.
اگر از یکی از این شامپوهای دارویی استفاده می‌کنید، شامپو کمتری را روی پوست سر کودک بمالید و اجازه دهید حداقل 2 دقیقه بماند. سپس شامپو را بشویید و فرایند را یک بار دیگر تکرار کنید. ممکن است لازم باشد ابتدا این کار را هر روز یا دو بار در هفته انجام دهید، اما بعد از اینکه کلاهک گهواره‌ای تحت کنترل در آمد، استفاده از شامپوهای دارویی یک بار در ماه کافی است.

درمان و پیشگیری

1) استفاده از نرم کننده های پوست مانند وازلین، روغن بچه، روغن زیتون پیش از شستشو. از این روغن‌ها می‌توان برای ماساژ مستقیم پوسته‌های موجود روی سر نوزاد، به مقدار کم استفاده کرد. فراموش نکنید که پس از استفاده از روغن مورد نظر، سر را بشویید.
2) شستشوی روزانه پوست سر با شامپو بچه ملایم و ماساژ کف سر.
3) پس از استفاده از هر روش درمانی، مواد شیمیایی، یا شامپو، پوست سر نوزاد را کاملا آبکشی کنید.
4) نخراشیدن پوست سر.
5) ماساژ دادن کف سر و شانه کردن آرام موها.
6) استفاده از شامپوی ضد شوره.
7) استفاده از کرم های موضعی با تجویز پزشک.
8) کاهش استرس نوزادان.
9) خواب کافی.
10) تأمین مواد مغذی نوزاد.

کلام آخر

بیماری کلاه گهواره، یک بیماری جدی نبوده و معمولاً با درمان خانگی و گذر زمان، در عرض چند ماه خود به خود رفع می‌شود. پیشگیری و درمان این بیماری پوستی با اقدامات مراقبتی ویژه برای پوست سر، مانند شستشوی روزانه، شامپوهای خاص و کرم‌های موضعی، امکان پذیر است.
مانند همیشه، اگر در مورد علائم فرزندتان نگران هستید یا هیچ گونه بهبودی را مشاهده نمی‌کنید، به پزشک متخصص مراجعه کنید.