همه چیز درباره خون بند ناف

چکیده                             تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

خون بند ناف که به عنوان خون جفتی شناخته می شود، خونی است که در در جنین در حال تکوین داخل رحم جریان دارد. نگهداری خون بندناف مزایا و خواص بیشماری در درمان بیماری های سخت و لاعلاج دارد. خون بند‌ناف نوزاد که غنی از سلول‌های بنیادی و سلول‌های خونساز است منجمد و در بانک نگهداری می‌شود تا چنانچه نوزاد در بزرگسالی مبتلا به بیماری‌هایی نظیر سرطان خون شد برای درمان استفاده شود.این بخش از مجله سلامت دکتر مهندس به همه چیز درباره خون بند ناف که شامل تعریف کلی از آن، مزایا و بیماری های قابل درمان با آن می پردازد.

خون بند ناف چیست؟

خون بند ناف که به عنوان خون جفتی شناخته می شود، خونی است که در جنین در حال تکوین داخل رحم جریان دارد. پس از تولد نوزاد، خون باقیمانده در بند ناف و جفت که غنی از سلول های بنیادی است، دور ریخته می شود.سلول های بنیادی که از بند ناف گرفته می شود، بسیار پر توان و نامیرا هستند. همچنین در اثر تکثیرهای پی در پی دچار پیری نمی شوند، به طوری که با تزریق یا جایگزینی آن ها در مناطقی از بدن که به صورت جدی آسیب دیده اند می توانیم به بهبودی کامل دست یابیم.هر فرد، تعداد سلول های خون بند ناف متفاوتی دارد که در زایمان طبیعی، حجم خون بند ناف بیشتر از زایمان سزارین است. همچنین با توجه به سن مادر و زایمان اول، تعداد سلول های خون بند ناف افزایش می یابد.

مزایای استفاده از خون بند ناف

مغز استخوان و بند ناف هر دو واجد سلول‌های بنیادی خونسازند که به بازسازی مجدد سیستم خونی و نیز سیستم ایمنی بدن کمک می‌کنند. مغز استخوان دارای بالاترین درصد از سلول‌های بنیادی خونساز (۱ تا ۳درصد) وخون بند ناف دارای ۰٫۶ تا ۱ درصد سلول‌های پیش ساز خونی و بنیادی خونساز است. در خون محیطی نیز کمتر از ۰٫۲ درصد سلول‌های بنیادی خونساز شناسایی شده‌است. مزایای استفاده از خون بند ناف در مقایسه با مغز استخوان عبارتند از:

• میزان واکنش‌های رد پیوند علیه میزبان (GVHD) گیرندگان خون بند ناف نسبت به مغز استخوان کمتر است. GVHD واکنش جدی و گاه مرگبار به دنبال پیوند مغز استخوان است که در این حالت سلول‌های ایمنی فرد دهنده پیوند، به بدن میزبان حمله می‌کند و آسیب به بخش‌هایی از بدن میزبان را موجب می‌شود.
  حضور سلول‌های اولیه و نابالغ سیستم ایمنی در خون بند ناف سبب کاهش رد ایمنولوژیک پیوند نسبت به مغز استخوان می‌شود. به‌طوری‌که رد پیوند شدید در حدود ۶۰ درصد از پیوندهای خون بند ناف دیده شده‌است.
• با استفاده از خون بند ناف، امکان انجام پیوند موفق با تشابه کمتر HLA بین دهنده و گیرنده نسبت به خون مغز استخوان بیشتر است لذا تعداد زیادی گیرنده را در برخواهد گرفت.اهدای خون بند ناف خطری برای اهداکننده آن (جنین و مادر) به دنبال ندارد.
• جمع‌آوری خون بند ناف نسبت به مغز استخوان ساده‌تر و آسان‌تر صورت می‌گیرد. به این ترتیب که پس از تولد نوزاد، بند ناف و جفت جدا و خون آن توسط کیسه یا سرنگ جمع‌آوری می‌شود. طی این فرایند به مادر و فرزند آسیبی وارد نمی‌شود. علاوه بر آن که این کار کاملاً بدون درد انجام می‌شود. این در حالی است که جمع‌آوری خون مغز استخوان نیازمند روش‌های جراحی است و معمولاً تحت بیهوشی صورت می‌گیرد و می‌تواند همراه با درد برای دهند باشد.
• میزان ابتلا به عفونت‌های ویروسی فرد دهنده از جمله سایتومگالو ویروس در خون بند ناف کمتر از خون مغز استخوان است.
• سلول‌های بنیادی و پیش‌سازی خون بند ناف نسبت به مغز استخوان قدرت تکثیر بیشتری دارند.
• به علت آن که روزانه تعداد بسیاری نوزاد متولد می‌شود، لذا تعداد زیادی واحد خونی در دسترس بوده که این امر استفاده از آن‌ها را آسان می‌سازد.
  مطالعات نشان داده‌اند که سلول‌های بنیادی بند ناف سلول‌های خونی بیشتری نسبت به مغز استخوان تولید می‌کنند. (سلول‌های خون بند ناف ده برابر سلول بیشتر تولید می‌کنند و بنابراین با تعداد کم سلول نیز می‌توان پیوند موفقی داشت)

بیماریهای قابل درمان با خون بند ناف

• اختلالات سلول های بنیادی: کم خونی آپلاستیک، کم خونی فانکونی، هموگلوبینوری حمله ای شبانه (PNH)
• لوسمی حاد: AML، ALL، لوسمی تمایز نیافته حاد
• لوسمی مزمن: CML
• بیماری های نقص در تولید لنفوسیت ها: لنفوم غیر هوچکین، لنفوم هوچکین
• ناهنجاری های ارثی گلبو ل های قرمز: تالاسمی ماژور، کم خونی سلولی داسی شکل
• اختلالات سیستم ایمنی مادرزادی: سندرم کاستمن، نقص چسبندگی لکوسیتی، سندرم دی جور

نگهداری خون بند ناف

بانک‌های خصوصی و دولتی نگهداری‌کننده خون بند ناف، تفاوت عمده‌ای از نظر روش کار و مراحل قانونی اهدا، جمع‌آوری و نگهداری خون ندارند. شرایط نگهداری خون در تمام بانک‌ها کاملا تحت نظر وزارت بهداشت و درمان است.افراد می‌توانند خون بند ناف را فقط برای خانواده خودشان فریز کنند یا آن را به بانک‌های عمومی اهدا کنند تا اگر فرد غریبه‌ای با آن تطابق بافتی داشته باشد، بتواند از این خون استفاده کند.

هزینه نگهداری خون بند ناف

هزینه ابتدایی ذخیره‌سازی نمونه خون بندناف حدود یک میلیون و 400هزار تومان است و پس از آن خانواده‌ها باید سالانه 100هزارتومان برای نگهداری این نمونه پرداخت کنند.
اگر خانواده‌ای از ادامه ذخیره و نگهداری نمونه خون بند ناف نوزاد خود انصراف دهد می‌تواند نمونه را به بانک خون بند ناف عمومی اهدا کند.
اگر مادر سابقه ابتلا به برخی از بیماری‌ها و یا مصرف برخی داروها را داشته باشد با او قراردادی در زمینه نگهداری نمونه در بانک خصوصی بسته نخواهد شد. علاوه بر این هر نمونه‌ای قابلیت فریزشدن ندارد به عنوان مثال طبق استاندارد باید حداقل 600 میلیون سلول بنیادی در یک نمونه وجود داشته باشد تا بتوانیم آن را فریز و ذخیره کنیم.

کلام آخر

به مادران عزیز توصیه می‌شود حتما خون بند ناف فرزند خود را نگهداری کنند تا تعداد بانک‌های خون بند ناف در ایران زیاد شود و دریافت‌کنندگان آن روز‌به‌روز افزایش یابند. برای استفاده از خون بند ناف، مراکز پیوند مغز استخوان باید درخواست رسمی صادر کنند. بعد از آن کد تطابق بافتی خون بند ناف با شخص گیرنده مقایسه می‌شود و اگر جواب مثبت بود در اختیار گیرنده قرار می‌گیرد.