چکیده
به زخم، ترک خوردگی، شکاف، خونریزی و به طور کلی هرگونه تحریک شدگی نوک پستان، شقاق سینه گفته می شود.
معمولاً شقاق سینه در دوران شیردهی در مادران ایجاد می شود.
البته گاهی در ورزشکارانی که ورزش هایی مثل دو، دوچرخه سواری یا موج سواری انجام میدهند هم دیده می شود؛ چرا که این افراد بسیار مستعد عرق سوز شدن در ناحیه سینه و نوک پستان ها هستند.
برای آشنایی با دلایل ایجاد و راه های درمان شقاق سینه در ادامه این مقاله با ما همراه باشید.
شقاق سینه چیست؟
شقاق سینه یا زخم نوک سینه (Nipple Fissure) به معنی ایجاد ترک، زخم، تحریک و درد در نوک سینه‌هاست که مشکلی رایج در بین بانوان در دوران بارداری و شیردهی است. بسیاری از خانم‌ها، ابتلا به شقاق سینه را دلیلی بر متوقف کردن شیردهی خود به نوزاد تلقی می‌کنند.
برخی از ورزشکاران مانند دوندگان و دوچرخه سواران نیز ممکن است به شقاق سینه مبتلا شوند، زیرا این افراد مستعد پاره شدن نوک پستان و زخم آن هستند.
شقاق سینه تا زمانی که عفونتی رخ ندهد معمولاً به راحتی در خانه قابل درمان است، اما توجه داشته باشید که جلوگیری از عوامل ایجاد شقاق سینه قبل از بروز آن، بهترین راه برای پیشگیری از بروز علائم و عوارض بعدی آن است؛ بنابراین بهتر است ابتدا با دلایل شقاق سینه و علت ترک خوردن نوک سینه آشنا شوید.
علائم شقاق سینه چیست؟
• قرمزی نوک سینه
• زخم نوک سینه
• پوسته پوسته شدن نوک سینه
• خشک شدن یا عرق سوز شدن
• ترک خوردگی یا زخم باز
• درد و احساس ناراحتی
• خونریزی یا ترشح از نوک سینه
دلایل ایجاد شقاق سینه
• تغییرات هورمونی در بارداری:
هورمون های دوره بارداری سبب بزرگ شدن سینه ها می شوند. بزرگی سینه ها منجر به کشیده شدن پوست شده و می تواند ایجاد زخم و شقاق روی نوک سینه کند.
• پوزیشن نامناسب شیردهی:
اگر مادر در پوزیشن یا وضعیت نادرستی برای شیردهی به نوزاد قرار بگیرد و نوک سینه به درستی در دهان نوزاد قرار نگیرد، اصطکاک بین دهان نوزاد و نوک سینه می‌تواند باعث زخم یا ترک نوک سینه شود.
• برفک دهان:
عارضه برفک دهان یک عفونت قارچی بی‌خطر و شایع در دهان نوزادان است که می‌تواند هنگام شیردهی به سینه مادر نیز منتقل شود.
• اگزما حاصل از مواد آلرژی زا:
استفاده از برخی مواد شیمیایی مانند لوسیون های بدن، صابون ها، عطر ها، شوینده ها و شامپوها نیز می توانند علت شقاق سینه باشند.
مواد شیمیایی از طریق اثر بر روی نوک پستان و پوست اطراف آن می توانند شقاق سینه را ایجاد کنند.
• رطوبت زیاد نوک سینه:
رطوبت بیش از حد نیز می تواند از دلایل به‌وجود آمدن شقاق سینه باشد. این موضوع ممکن است به دلیل شیردهی طولانی مدت یا مرطوب بودن نوک سینه‌ها به مدت طولانی رخ دهد و یا ناشی از نشت شیر به بیرون، استفاده از پدهای مرطوب سینه یا استعمال زیاد پماد باشد.
• تطبیق نداشتن سینه مادر به شیردهی:
نوک سینه‌های مادر در هفته‌های اول شیردهی، هنوز به روند شیردادن عادت ندارند و این می‌تواند منجر به تحریک آنها شود، اما زمانی‌که مادر و کودک یک روال خوب تغذیه‌ای داشته باشند، این ناراحتی در سینه‌های مادر به مرور فروکش می کند.
• نوک سینه صاف یا وارونه:
نوک سینه‌های صاف و وارونه از چفت شدن مناسب آن در دهان نوزاد جلوگیری می‌کند و منجر به درد در نوک سینه می‌شود.
• اصطکاک:
مواردی همچون چفت نشدن صحیح نوک سینه در دهان نوزاد، استفاده از شیردوش و یا محافظ نوک پستان نامناسب می تواند علت سوزش و زخم پستان در دوران شیردهی باشد. همچنین ورزش های طولانی مدت سبب اصطکاک سینه و عرق سوز شدن پستان ها می گردد.
• بیماری نادر PAGET:
نوعی سرطان سینه به نام کارسینوم داکتال یا همان بیماری Paget باعث ایجاد خارش، ترک و التهاب در نوک سینه ها می شود که با ترشحات زرد و خونریزی همراه است.
روش‌های درمان شقاق سینه
معمولاً بیشتر افراد بعد از مشاهدهٔ علائم ذکر شده و زخم نوک پستان سراغ روش‌های مختلفی برای درمان شقاق سینه می‌روند. درمانهای خانگی، استفاده از پماد و کرم‌های متفاوت و در موارد حادتر مراجعه به پزشک و دارودرمانی از روش‌هایی هستند که افراد برای درمان زخم نوک سینه از آنها استفاده می‌کنند.
1. درمان خانگی شقاق سینه
- شستن یکبار در روز نوک پستان با آب ساده
- استفاده از پدهای مخصوص شیردهی و محافظ سینه نقش بسزایی در بهبود زخم نوک پستان دارد. البته دقت کنید که جنس و ساختار آن به‌گونه‌ای باشد که باعث حفظ رطوبت طولانی‌مدت و عدم اکسیژن‌رسانی به ناحیه نوک پستان نشود.
- گرم‌کردن نوک سینه‌ها بعد از هر نوبت شیردهی با استفاده از کمپرس آب گرم و یا حوله گرم و یا سشوار با حرارت کم.
- شیر مادر خاصیت آنتی‌باکتریال دارد. مادران شیرده می‌توانند از این خاصیت شیر خود استفاده کنند و پس از هر بار شیردهی به کودک خود نوک پستان‌هایشان را به مقدار مناسبی از شیر خود آغشته کنند؛ این روش هم در بهبود زخم نوک پستان و هم در جلوگیری از شقاق پستان نقش بسزایی دارد.
- شروع شیردهی از پستان سالم یا کمتر آسیب‌دیده
- قراردادن نوک پستان در معرض هوا یا نور خورشید
2. استفاده از پمادها و کرم‌های درمانی
گاهی مادران شیرده در کنار روش‌های خانگی برای تسریع بهبود زخم نوک پستان از پمادها و کرم‌های موجود در بازار استفاده می‌کنند.
استفاده از این پمادها در دوران شیردهی بلامانع است و خطری برای کودک ایجاد نمی‌کند؛ بنابراین مادران می‌توانند با مراجعه به داروخانه‌ها و مشورت با پزشک داروساز پماد و کرم مناسبی برای درمان زخم نوک پستان خود تهیه کنند.
اما توصیه می‌شود از مصرف این کرم‌ها و پمادها تا حد ممکن اجتناب کرد زیرا ممکن است سبب بروز حساسیت شوند و چون قبل از هر بار شیردهی باید شسته و پاک شوند، همین کار ممکن است باعث آسیب به بافت سینه شود.
یکی از کرم‌های مشهوری که در درمان شقاق سینه استفاده می‌شود لانولین است. این کرم با حفظ رطوبت پوست ناحیه نوک پستان باعث بهبود زخم ناحیه نوک پستان می‌شود، درد را در این ناحیه تسکین می‌دهد و از ایجاد خشکی در نوک پستان جلوگیری می‌کند. مادران شیرده می‌توانند پس از هر نوبت شیردهی مقدار مناسبی از این کرم را به نوک پستان‌ها بمالند و اجازه دهند به‌خوبی جذب شود.
3. مراجعه به پزشک و دارودرمانی
در مراحل حادتری از شقاق سینه این عارضه با دردهای شدید و عفونت همراه است که در این مرحله افراد حتماً باید به پزشک مراجعه کنند. پس از بررسی و معاینه مادر و نوزاد از نظر ابتلا به آفت‌های دهانی، پزشک معمولاً انواع داروهای ضدقارچی و میکروبی را تجویز می‌کند.
باتوجه به حساسیت دوره شیردهی از هرگونه مصرف خودسرانه دارو و بدون مشورت با پزشک باید خودداری شود. عدم پیگیری و درمان شقاق پستان منجر به ایجاد ماستیت (التهاب و عفونت) و آبسه در پستان می‌شود، پس بهتر است در مراحل اولیه ابتلا به این عارضه و قبل از حاد شدن آن درمان را آغاز و پیگیری کرد.
پیشگیری از شقاق پستان در دوران شیردهی
• نوک سینه و همچنین قسمت زیادی از هاله دور آن باید کاملاً درون دهان نوزاد قرار بگیرد.
• قبل از تغذیه کودک مقدار کمی از شیر خود را با دست بدوشید تا پستان‌ها بیش از حد پر شیر و سفت نباشند؛ زیرا احتقان سینه باعث می‌شود که نوزاد نتواند به خوبی نوک سینه را بمکد.
• همیشه اجازه دهید که نوزاد به طور طبیعی، پستان را هنگام شیر خوردن رها کند.
• سینه‌های خود را فقط با آب گرم بشویید و از صابون‌های سخت که باعث خشکی سینه می‌شوند، استفاده نکنید.
• پماد یا کرم مخصوص به نوک سینه خود بزنید و اجازه دهید که شیرتان روی پستان‌ها خشک شود.
• تا جایی که ممکن است نوک سینه های خود را در معرض هوا قرار دهید؛ این روش باعث تسریع بهبودی شقاق سینه می شود و همچنین باعث کاهش اصطکاک و سایش آنها با عوامل مختلف می شود.
• از لباس زیر کاملا نخی برای پوشاندن سینه های خود استفاده کنید.
• از پدهای مخصوص سینه که از مواد طبیعی ساخته شده‌اند استفاده کنید، زیرا این کار باعث کاهش اصطکاک در پستان‌ها می‌شود.
• کمپرس گرم یکی دیگر از راه های درمانی قابل دسترس و ارزان است. با اینکه هیچ اثر آنتی باکتریالی ندارد، می توانید بعد از هربار شیردهی از کمپرس گرم و مرطوب استفاده کنید تا شقاق نوک سینه را تسکین دهید.
عوارض زخم شدن نوک سینه
در صورت عدم درمان، زخم نوک سینه می‌تواند منجر به ورم پستان یا التهاب پستان شود.
ورم پستان می‌تواند باعث تشکیل آبسه پستان شود که برای درمان آن ممکن است به جراحی از طریق برش و تخلیه سینه نیاز داشته باشید.
کلام آخر
شقاق نوک پستان یکی از مشکلات شایع و رایجی است که فرایند شیردهی را برای مادر بسیار سخت می‌کند؛ ممکن است حتی این زخم و درد برای مادر غیرقابل تحمل شود و حتی باعث شود مادر شیردهی به کودک خود را قطع کند.
درمان زخم نوک پستان معمولاً آسان است و با انجام چند راه حل درمانی ساده که در این مقاله به آن اشاره کردیم به راحتی میتوان این عارضه را درمان کرد، اما اگر مدت طولانی زخم و درد و خونریزی در ناحیه نوک پستان مشاهده می‌کنید؛ بهتر است جهت بررسی‌های بیشتر و جلوگیری از ایجاد عفونت و عوارضی که شقاق سینه به دنبال دارد حتماً به پزشک مراجعه کنید.
