افتادگی مثانه | علت، علائم و درمان

چکیده:   تخمین زمان مطالعه: 5 دقیقه

افتادگی مثانه، مشکلی است که بیشتر در زنان شایع است و احتمال بروز آن در مردان بسیار کم است. زنان به‌ علت وجود کانال زایمان، مستعد ضعیف شدن عضلات کف لگن هستند. با اینکه افتادگی مثانه در زنانی که تجربه‌ی زایمان داشته‌اند، شایع‌تر است، اما ممکن است که بر اثر عوامل ژنتیکی و سبک زندگی در خانم‌هایی که مادر نشده‌اند نیز اتفاق بیفتد. در این مطلب قصد داریم شما را به‌طور کامل با علائم افتادگی مثانه، علت و درمان افتادگی مثانه آشنا کنیم.

افتادگی مثانه چیست؟

مثانه عضوی کیسه مانند و توخالی‌ای است که درون لگن قرار گرفته و وظیفه آن انباشتن ادراری است که از کلیه‌ها و از طریق لوله حالب (میزنای) به درون آن ریخته می‌شود.

این عضو از بدن، توسط عضلات نگهدارنده در مکان مناسبی قرار می‌گیرد و اگر به هر دلیلی این عضلات نگهدارنده، توانایی خود را در نگهداشتن از دست دهند، مثانه از مکان خود جابه جا شده و مشکلاتی برای فرد پدید می‌آید.

به این بیماری افتادگی مثانه یا سیستوسل گفته می‌شود.

در این عارضه مثانه به داخل واژن می‌افتد و از نظر شدت به چهار نوع تقسیم بندی می‌شود.

• نوع اول: در این نوع به هنگام معاینه کمی از مثانه در داخل واژن لمس می‌شود.
• نوع دوم: در افتادگی متوسط قسمت بیشتری از مثانه وارد واژن شده و تقریبا نصف آن را اشغال می‌کند.
• نوع سوم: در افتادگی نوع سوم، مثانه تا پایین واژن لمس می‌شود.
• نوع چهارم: در افتادگی نوع چهارم مثانه کاملا از دهانه واژن بیرون زده و گاه خود بیمار آن را به داخل می‌برد و با یک فشار اندک به حالت قبل برمی‌گردد.

با افزایش شدت و نوع افتادگی مثانه، احتمال بروزعفونت‌های واژن بالاتر می‌رود.

علت افتادگی مثانه یا سیستوسل

عوامل زیر معمولا با ایجاد افتادگی مثانه مرتبط هستند:

• زایمان

این متداول‌ترین علت افتادگی مثانه است. روند زایمان طبیعی، فشار زیادی را بر بافت‌ها و عضلات واژن که از مثانه‌ پشتیبانی می‌کنند، وارد می‌کند.

•  یائسگی

استروژن، هورمونی است که به حفظ قدرت و سلامت عضلات واژن کمک می‌کند. این هورمون پس از یائسگی به میزان بسیار کمتری ترشح می‌شود.

•  اعمال فشار بر مثانه

بلند کردن اجسام سنگین، زور زدن هنگام اجابت مزاج، داشتن یک بیماری طولانی‌مدت که با سرفه همراه است یا ابتلا به یبوست مزمن، ممکن است به عضلات کف لگن آسیب برسانند.

علائم افتادگی مثانه

اولین علامتی که معمولا زنان مبتلا به افتادگی مثانه متوجه آن می‌شوند، وجود بافتی در واژن است که بسیاری از زنان می‌گویند چیزی شبیه به توپ است.

سایر نشانه های افتادگی مثانه عبارتند از:

• احساس ناراحتی یا درد در ناحیه‌ی لگن
• بیرون زدن بافت از واژن (این بافت ممکن است دردناک باشد و خونریزی کند)
• اِشکال در ادرار کردن
• وجود این احساس که مثانه بلافاصله پس از دفع ادرار، کاملا خالی نمی‌شود (دفع ادرار ناقص)
• بی‌اختیاری استرسی (نشت ادرار درهنگام عطسه، سرفه یا فشار بر مثانه)
• عفونت مثانه به‌صورت مکرر
• مقاربت دردناک (دیسپارونیا)
• کمردرد

درمان افتادگی مثانه

درمان افتادگی مثانه بستگی به شدت سیستوسل و احتمال وجود علائم در زن، دارد. در صورتی که افتادگی مثانه‌ی زن باعث ناراحتی وی نباشد، ممکن است پزشک توصیه کند که تنها از بلند کردن اجسام سنگین و فشار آوردن به خود که می‌تواند باعث بدتر شدن افتادگی مثانه شود، پرهیز کند. اگر زن علائمی داشته باشد که وی را آزار می دهد و به دنبال درمان است، ممکن است پزشک درمان‌های زیر را پیشنهاد کند:

• پساری

پساری دستگاهی است که داخل واژن قرار داده می‌شود تا مثانه را در جای خود نگه دارد. برای جلوگیری از بروز عفونت، لازم است تا پساری‌ها در فواصل منظم بیرون آورده و تمیز شوند. برخی از پساری‌ها طوری طراحی شده‌اند که به خانم‌ها امکان می‌دهند تا خودشان این کار را انجام دهند، اما سایر انواع پساری‌ها باید توسط پزشک بیرون آورده و تمیز شوند. معمولا برای کمک به پیشگیری از عفونت و فرسایش دیواره‌ی واژن، به همراه پساری از کرم استروژن استفاده می‌شود. برخی از زنان هنگام استفاده از پساری، احساس ناراحتی می‌کنند یا معتقدند که آنها به‌راحتی جدا می‌شوند و می‌افتند.

• ورزش‌های عضله لگن

ورزش‌های کگل یا کف لگن شامل تقویت عضلات کف لگنی است. عضلات کف لگنی قوی، اندام‌های لگن را بطور موثرتری در جای خود نگه می‌دارند. برای انجام ورزش‌های کگل نیازی به تجهیزات خاصی نمی‌باشد. این ورزش‌ها شامل سفت کردن و رها کردن عضلاتی است که اندام‌های لگنی را نگه می‌دارند. پزشک می‌تواند با آموزش صحیح تکنیک‌های این ورزش به بیمار کمک کند.

• داروهای درمان افتادگی مثانه

امکان دارد که برای افتادگی مثانه از درمان جایگزین استروژن استفاده شود تا در تقویت بافت‌های داخل و اطراف واژن، به بدن کمک کند. درمان جایگزین استروژن نمی‌تواند برای همه‌ی افراد کاربردی باشد (به‌عنوان مثال افراد مبتلا به انواع خاصی از سرطان). بدن زنان پس از یائسگی، استروژن چندانی تولید نمی‌کند و درنتیجه ممکن است که عضلات واژن ضعیف شوند. ممکن است در موارد خفیف افتادگی مثانه، استروژن برای معکوس کردن علائمی مانند بی‌اختیاری ادرار و ضعیف شدن واژن تجویز شود. در موارد شدیدتر افتادگی مثانه، ممکن است درمان جایگزین استروژن به همراه سایر انواع درمان‌ها به‌ کار رود.

استروژن می‌تواند به‌صورت خوراکی و در قالب قرص یا موضعی و به شکل چسب یا کرم تجویز شود. کرم استروژن، جذب سیستمیک بسیار کمی دارد و به‌صورت موضعی تأثیر بسیار زیادی ایجاد می‌کند. نوع موضعی این دارو، نسبت به نوع خوراکی خطر کمتری دارد. استفاده از استروژن‌ها در واژن قُدامی و ناحیه‌ی پیشاب‌راه، می‌تواند در تسکین علائم ادراری همچون نیاز فوری به دفع ادرار و تکرر ادرار بسیار مفید باشد؛ حتی علی‌رغم وجود افتادگی مثانه.

• جراحی

ممکن است پزشک برای ترمیم دیواره واژن و تغییر موقعیت مثانه به محل طبیعی خود، عمل جراحی را توصیه کند. شایع‌ترین روش اصلاح افتادگی مثانه، اصلاح دیواره قدامی واژن (یا کولپورافی قدامی) است. جراح برشی را در دیواره‌ی واژن زن ایجاد می‌کند و مشکل آن را با تا کردن و دوختن بافت نگهدارنده‌ی اضافه بین واژن و مثانه، اصلاح می‌کند. این امر باعث سفت شدن لایه‌های بافتی که اندام‌ها را از هم جدا می‌کند شده و در نتیجه تکیه‌گاهی برای مثانه فراهم می‌شود. جراحی که در زمینه مجرای ادرار یا سیستم تولید مثل زنان تخصص دارد، عمل اصلاح دیواره قدامی واژن را در یک بیمارستان انجام می‌دهد. زن تحت بی‌حسی موضعی یا بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد. ممکن است نیاز به یک شب بستری در بیمارستان باشد. دوره بهبودی نیز بین چهار تا شش هفته طول می‌کشد.