چسبندگی رحم چیست؟

چکیده                           تخمین زمان مطالعه: 7 دقیقه

یکی از اصلی ترین مشکلاتی که خانم ها با آن مواجه هستند، چسبندگی رحم است. باتوجه به اینکه رحم یکی از مهم ترین قسمت های اجزای تناسلی زنان محسوب می شود و اصلی ترین نقش را در بارداری فرد بر عهده دارد، هرگونه بروز عارضه در رحم می تواند منجر به ایجاد مشکلات باروری در فرد شود. همانطور که می دانید رحم از سه لایه تشکیل شده است، که لایه داخلی آن یا همان آندومتر رحم، در ایجاد خونریزی قاعدگی نقش دارد. چسبندگی ممکن است در خارج از حفره رحم باعث چسبیدن رحم به اعضای مجاور مثل روده، مثانه، تخمدان و لوله ها شود. چسبندگی داخل رحمی نیز بعلت آسیب لایه داخلی رحم (آندومتر) و اغلب بعد از انجام اعمال جراحی بر روی رحم و عفونت رخ می دهد. چسبندگی رحم از جمله بیماری های است که در صورت عدم تشخیص به موقع و درمان می تواند منجر به نازایی یا حتی سقط های مکرر در فرد شود. به همین دلیل آگاهی زنان، حتی خانواده ها در مورد این بیماری از اهمیت بالایی برخوردار است. از این رو در این بخش از سری مقاله های سلامت دکتر مهندس به بررسی چیستی و چرایی چسبندگی رحم پرداخته می شود.

چسبندگی رحم چیست؟

چسبندگی رحم با نام علمی سندرم آشرمن، در حالتی ایجاد می گردد که بافت اسکار بین دیواره های داخلی رحم فرد ایجاد شود. هنگامی که زنی باردار می شود، جنین در داخل لایه آندومتر وی لانه گزینی می کند. از این رو آسیب یا عفونت های رحمی در لایه آندومتر رحم (دیواره داخلی رحم) ممکن است به آستر داخلی رحم صدمه وارد کرده و ایجاد بافت اسکار (چسبندگی رحم) بین دیواره های داخلی رحم کند. در نتیجه هنگامی که بافت های دیواره داخلی رحم به هم نزدیک شوند چسبندگی داخل رحم ایجاد می شود.
بعلاوه در داخل شکم، سطح غشای داخلی از لایه های نرم و چسبناکی پوشیده شده است که سروز نام دارد. سروز روی رحم، لوله های رحمی، کف لگن، روده ها را پوشانده و باعث می شود که احشا روی هم بلغزند و به هم نچسبند. در نتیجه با از بین رفتن یا آسیب دیدن این لایه سروزی (مخاط دیواره رحم)، ایجاد چسبندگی در دیواره های جلویی و پشتی رحم می کند.

علائم چسبندگی رحم (سندرم اشرمن ) چیست؟

بطور کلی این علائم بستگی به این دارد که چسبندگی در کدام ناحیه و با چه شدتی رخ داده است.
• داشتن دوره های قاعدگی بسیار سبک (هیپومنوره)
• گرفتگی یا درد شدید در ناحیه لگن
• دیسمنوره یا دوره‌های قاعدگی دردناک
• نامنظمی عادت ماهیانه یا لکه بینی متناوب
• قطع قائدگی
• افزایش اختلالات لانه‌گزینی جفت در حاملگی‌های بعدی
• احتمال ابتلا به آندومتریوز
• ایجاد محدودیت رشد برای جنین درون رحم
• ناباروری در موارد شدید چسبندگی
• سقط مکرر جنین
• احساس درد در هنگام رابطه جنسی

بطور کل باید بیان کرد که علائم فوق بستگی به این دارد که چسبندگی در چه منطقه ای از بدن فرد ایجاد شده است که باعث بروز درد می شود. بطور کلی اگر این عارضه در ناحیه لگن و بر روی لوله های رحمی و تخمدان ها باشد می تواند موجب نازایی شود. در حالی که در منطقه مثانه، می تواند مشکلات مثانه و دفع ادرار ایجاد کند. در حالت کلی شایع ترین علامت این مشکل بروز درد، نازایی و در مواردی که چسبندگی روی روده ها باشد، نفخ شکم یا انسداد روده می باشد.

علت ایجاد چسبندگی رحم

• جفت دفع نشده پس از زایمان
• جای زخم پس از جراحی رحم مانند کورتاژ، جراحی برای درمان پولیپ، فیبروم یا آندومتریوز رحم
• وجود جای زخم (اسکار) پس از جراحی سرازین
• عفونت اندام های تولید مثلی
• خونریزی بیش از حد رحم بعد از زایمان در شرایط ژنتیکی
• پرتو درمانی
• سقط های غیرقانونی در محیط های آلوده
• استفاده از بخیه برای جلوگیری از خونریزی
• هر گونه جراحی در ناحیه لگن مانند سزارین، آپاندیسیت، جراحی کیست تخمدان یا روده، وجود آندومتریوز (رشد بافت داخل رحم جایی خارج از رحم) موجب چسبندگی خارج رحمی و حتی داخل رحمی می شود.

طبقه بندی چسبندگی رحم

خفیف: چسبندگی رحم خفیف در زنانی رخ می دهد که قاعدگی طبیعی دارند اما چند ناحیه نسبتا نازک اسکار در رحم آن ها ایجاد شده است. در این وضعیت کمتر از یک سوم رحم دچار چسبندگی می گردد.
متوسط: در این مرحله که چسبندگی نسبت به مرحله خفیف کمی شدیدتر است، زنان سیکل قاعدگی نامنظم را به دلیل انسداد جزئی حفره مخاط رحم تجربه می کنند. یکی از نشانه های چسبندگی متوسط رحم، خونریزی کم در دوران قاعدگی می باشد، همچنین در این وضعیت حدود دو سوم رحم درگیر چسبندگی می گردد.
شدید: در نوع شدید و یا پیشرفته حفره مخاط رحم به طور کامل مسدود شده است و سیکل قاعدگی قطع می شود.

عوارض چسبندگی رحم

• ایجاد آندومتریوز
• عدم توانایی فرد در باروری
• سقط جنین به طور مکرر
• توقف چرخه قاعدگی به طور کامل
• ایجاد محدودیت رشد برای جنین درون رحم
• افزایش اختلالات لانه گزینی جفت در حاملگی بعدی
• وجود دردهای لگنی و چرخه قاعدگی دردناک

پیشگیری از چسبندگی رحم

ذکر این نکته مهم است که بدانیم پیشگیری برای جلوگیری از چسبندگی رحم وجود ندارد زیرا یکی از دلایل ایجاد چسبندگی می تواند به دلیل استعداد ژنتیکی فرد باشد که ممکن است بعد از هر جراحی ایجاد شود. دیگری تکنیک جراح است و لازم است تا جراح از دستکاری اضافی خودداری کند.
به همین علت توصیه تیم دکتر مهندس به شما این است که، در زمان انجام جراحی در انتخاب جراح ماهر و با تجربه دقت لازم و کافی را داشته باشید.
بنابراین می توان گفت در جهت جلوگیری از چسبندگی، درمان خوراکی و توصیه های خاصی وجود ندارد.
موثرترین راه جهت جلوگیری از ایجاد چسبندگی رحم، مراجعه به موقع و منظم به پزشک پس از مشاهده هرگونه علائم عفونت می باشد. همچنین لازم است تمامی بانوان حداقل یک یا دو بار در سال به پزشک متخصص مراجعه و از سلامت خود اطمینان حاصل کنند.

تشخیص چسبندگی رحم

جهت تشخیص چسبندگی رحم می بایست به یک پزشک متخصص در حوزه زنان و زایمان مراجعه کرد. پزشک جهت تصمیم گیری برای شروع درمان، ممکن است از یکی از روش های تشخیصی زیر استفاده کند:
هیستروسکوپی: در این روش وسیله ای به نام اندوسکوپ از طریق دهانه رحم وارد رحم بیمار می شود. از این طریق امکان مشاهده کامل رحم و دیواره های رحمی از نظر وجود انواع چسبندگی های داخلی رحم برای پزشک وجود دارد. هیستروسکوپی دقیق ترین روش تشخیص چسبندگی رحم می باشد.

هیستروسالپینوگرافی (عکس رنگی رحم): در این روش با تاباندن اشعه ایکس به نام هیستروسالپنگوگرام و تزریق ماده ای حاجب به درون رحم از رحم تصویربرداری انجام می شود. پزشک از روی این عکس مشکل فرد را در خصوص چسبندگی رحم تشخیص می دهد.

سونوهیستروگرام: دیگر روشی که می تواند برای تشخیص چسبندگی رحم به کار برده شود سونوهیستروگرام است. در این روش که در واقع نوعی آزمون سونوگرافی است محلولی به نام سالین در رحم بیمار به منظور بررسی چسبندگی رحم تزریق می شود.

درمان چسبندگی رحم

مهم ترین نکته در انتخاب روش درمان، اطلاع از تمایل یا عدم تمایل بیمار برای باروری در آینده است. در صورت خفیف بودن چسبندگی، عدم وجود درد و عدم تمایل فرد به بارداری احتمالا از نظز پزشک نیازی به درمان بافت اسکار نیست.
در غیر این صورت معمولا پزشکان از عمل جراحی هیستروسکوپی برای برداشتن بافت های چسبیده استفاده می کنند. در صورت نازک بودن بافت اسکار ایجاد شده با استفاده از هیستروسکوپی، چسبندگی داخل رحم درمان خواهد شد. در صورت ضخیم و متراکم بودن بافت اسکار ایجاد شده در رحم، پزشک از رزکتوسکوپ استفاده می نماید. در مواردی ممکن است پزشک پس از برداشتن بافت اسکار در جهت جلوگیری از رشد مجدد بافت داخل رحم، سوند پلاستیکی (برای دور ماندن دیواره رحم) قرار دهد. در مواردی نیز برای جلوگیری از چسبندگی مجدد، داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی برای بیمار تجویز می شود.

روش های جلوگیری از رشد دوباره بافت زخم رحم

هورمون درمانی

پزشک بیمار ممکن است یک رژیم 30 روزه استروژن خوراکی تجویز کند تا رحم را از بافت قدیمی پاکسازی کرده تا لایه اندومتری سالم را دوباره بسازد.

بالون داخل رحمی
یک بالون پزشکی یا همان IUD (حاملگی با دستگاه آی یو دی) در حفره رحم فرد قرار داده می شود تا به رحم کمک کند بافت نرمال را دوباره بازسازی کند.

هیستروسکوپی تکراری

به طور معمول، پزشک پس از یک یا دو هفته بعد از هیستروسکوپی دوره قبلی، هیستروسکوپی دوم یا سوم را برای فرد برنامه ریزی می کند. این هیستروسکوپی برای حذف هر گونه بافت احتمالی باقی مانده انجام می شود. بهبود پس از هیستروسکوپی در بیماران مختلف، متفاوت است، اگرچه بیشتر خانم ها دوباره مطابق قبل پریود می شوند، باردار می شوند و می توانند بارداری را به سرانجام برسانند.

باروری پس از درمان چسبندگی رحم

در بیشتر موارد زنان مبتلا به چسبندگی رحم با مشکلات ناباروری دست و پنجه نرم می کنند. هر چند احتمال بارداری با وجود چسبندگی رحم وجود دارد اما این بیماری یکی از عوامل تهدید کننده در ادامه بارداری می باشد. از این رو لازم است تا فرد بیمار تحت نظر کامل پزشک متخصص خود باشد.
نوع و شدت چسبندگی رحم با نتایج و احتمال باروری مرتبط است. بیمارانی که چسبندگی خفیف تا متوسط رحم داشته اند، 70٪ تا 80٪ میزان موفقیت آمیز بارداری کامل دارند. در حالیکه در مواردی که چسبندگی داخل رحمی شدید بوده یا آسیب زیادی به لایه آندومتر رحم وارد شده باشد، میزان موفقیت کامل باروری فقط 20 تا 40 درصد بعد از درمان است.

کلام آخر

شاید بتوان چسبندگی رحم را یکی از عارضه های نه چندان شایع در میان خانم ها دانست که در اکثر مواقع به دنبال انجام کورتاژ، سزارین یا سقط جنین در رحم ایجاد می شود. در واقع کورتاژهایی که ایجاد آسیب به بافت داخلی رحم و ایجاد زخم در آنها می کنند، را می توان علت اصلی به وجود آمدن عارضه چسبندگی رحم دانست. جهت جلوگیری از هر گونه آسیب به رحم و بروز این گونه عارضه ها، همواره پیشگیری بهتر از درمان خواهد بود. مراجعه منظم و دوره ای به یک متخصص زنان و زایمان حداقل دوبار در سال می تواند از بروز عفونت های لگنی، که یکی دیگر از عوامل موثر در بروز چسبندگی رحم است، جلوگیری نماید.